هماسئے جنگی لشکرا 7 اکتوبرا گزهئے سیمّسرئے نزّیکا اسرییلئے زێردستێن دمگان گۆن اناگتێن اُرشا گێش چه 1,300 اسراییلی کشتگ ، و گێش چه 140 مردم آوار جتگ. اِے اُرشئے سئوبا اسراییل سرکار ھماسئے بگیرا جنگئے جار جتگ، و پَلستین و اسراییلئے نیاما راجدپترئے دراجێن اَڑ و جێڑهئے جنگ و زۆراوریئے تئوجیلئے امێت یک رَندے پدا نُزّور ترّ اَنت.
گۆن گزہ جنگئے بنداتا، گزهئے سیمسرا چه لکّان گێش په پلستینی مھلوکا یک مزنێن انسانی گپچلےجۆڑ بوت. په اِے برجاهێن انسانی گپچلئے چارتپّاسا، و اشیئے گێش بئیگئے زلمانی کردار سرپد بئیگئے هاترا مارا راجدپترئے نێمگا پدی واتر کنگ لۆٹیت جێڑه و پَلستینی ھَندان اسراییلی سرکارئے برجم کنگ.
پلستینئے سرزمین په دراهێن ابراهێمی دینان چه وتی پاکیئے سئوبا دراجێن مدتێا جێڑهانی آماچ اِنت. مان یورپا مسیھی سرکارا ابێد جَهمنندێن یھودیانی بازێن شنگێن گروہ کاتولیک ایسایان آجو کرتگاَنت، و کم کما دلسیاه و شِزار کرتگاَنت. یورپئے سَئے بھران ربیتی راجدپتری اھدا برجاهێن هئیال اِے بوتگ که مهتر ایسّا مسیهئے کُشنده یهودی بوتگاَنت و پمێشکا آییئے کۆشئے ڈُبّه دراهێن یھودیانی کۆپگا لڈّگَ بیت.
19 نۆزدهمی کرنا یورپی یهودیانی یکّ گروهے اِے گپّئے سرا باور کنگا لَگِّت که یهودی بئیگ بس مئے دین نهاِنت بلکێن مئے بێھی و راجی پجّار اِنت. ھمے دئور و باریگا چه زارسٹ روسئے نێمگا یھود دژمنیئے یکّ چئولے چِست بوت که آ سِتکئے رُوها دینئے تھا اُرتودوکس اِتنت ، 1880 ءَ یھودیانی پلستینئے پاکێن سرزمینا یکّ مزنێن کچّێا لَڈّ و بارئے سَئوَب جۆڑ بوت. اِے لَڈّ و بار چَرے سَئوبا بوت که آ دَئورا یھودیانی یکّ کسانێن گروھے پلستینا جهمنند و آباد اَت.
1896 ءَ نۆزدھمی کرنئے گُڈسرا آسٹریا ھنگریئے یکّ یھودی تھیودئور ھرزل نامی اھوالکارے اَت، آییا وتی یک نبشتانکێا اِے ھئیال درشان کرت که یھودیانی سوالئے ھلاس کنگ ھاترا یکّ یھودی سرکارے برجم کنگ لۆٹیت. یک سالے رند، ھرزلا 1897 ءَ سیھونی پاؤنڈیشنئے بنھشت اێر کرت. بلکێن یھود دژمنی و یھودیانی بگیرا زلم و زۆراوریئے سئوبا یھودی راجئے پهازگا یکّ سرکارێئے جۆڑ کنگئے ھئیال ودی بوت. پَلستینا یھودیانی لَڈّوبارئے اِے چِست و اێر دومی جھانی جنگ و ھولوکاست، و نازی جرمنیئے دستان یھودیانی مزنێن کَچّێا چُکچێنیئے رند ترُند تِر بوت. چه جنگا رند ھولوکاستئے دابێن وئیلئے سَئوَبا جنگا باج برۆکێن مُلک پلستینا یھودی سرکارئے برجم دارگا ھمشَئور و تپاک بوتنت. چه اشیا ابێد ائولی جھانی جنگئے دئورا برتانیهئے دَری وزیریئے اُگدها جیمز بالپورئے نامینگ، ھما که ائولی جنگ جھانی رند اُستمانی بهر و بانگئے پلّامرز و تئوجیل سازیئے منّوگرَ بوتگ. یهودیانی جێڑها دێمرئویئے دێم تَرّێنتگ اَت، برتانیهئے دَری وزیرئے اُگدھداریئے ھسابا بالپورا ائول سرا گۆن پرانس و اٹلیا یکّ کَئولبندے ٹھێنت، و پدا پوپ و امریکائے ھمراھیا یورپئے تھا یھودیانی جێڑهئے سرا اِے جُھلانکێن گپّ و تْرانا رَند آییا 67 گالانی سرا نبشتگێن یک جارے شنگ کرت که آییا ” بالپور ڈیکلریشن “ گوَشنت، اِے جارئے تھا چار ھاس و بستاردارێن بُنگپّانی سرا آییا وتی ھئیال و لێکه درشان کرتگاَنت.
ائول پلستینا په یھودیان راجی لۆگے جۆڑ کنگ ببیت، دومی پلستینا جهمنندێن یھودیان شھری ھکّ به دئیگ ببیت. سَئێمی یھودیان مزھبی ھکّ ھم دئیگ ببیت، و چارمی اش که پلستینا جهمنندێن یھودیان اِے دگه دینئے مردمانی سرا زبردستی کنگئے ھکّ نێستاِنت. اِے جار ھر گوَرا شنگ بوت و اشیئے تھا گال ” سرکار “ ءِ کارمرز نکنگ و پلستینئےسیمّسرانی بارئوا گپ نکنگ اِے ھبرئے نێمگا اشارہَ کنت که اِے جار سرپۆشێن چیستان اِنت. سیھونی یھودیان اِے جار په واھگے مَنّت و باز یھودیانی یک کسانێن وھدێا سیھونی پاؤنڈیشنا ھئوار بئیگئے سۆبے جۆڑ بوت. یھودیانی دێمپانیا بالپورئے جارا ارب مسلمانی ھاس پلستینی زھر براێنت اَنت. جار بندرا اسراییل و پلستینئے نیاما سَد سالا رَند ھم برجاھێن جێڑهئے ائولی ریشگ اِنت.
شام ، لبنان ، اِراک ، اردن و مِسرا اسراییلئے بگیرا گۆن ترندیا جنگئے جار پِرّێنت. اِے جنگ یکشلا تان دَہ ” 10 “ ماها برجاہ بوت و 1949آ” اسراییلئے دێما اربان پْرۆش وارت و جنگ ھلاس بوت. اِے جنگا اسراییلا اورشلمئے سرا ھم وتی ھاکمی جمّێنت و آییارا وتی و اردنئے نیاما بھر و بانگ کرت. اِے دَئورا گزهئے سیمسرئے وتواکی مِسرئے زیردست بوت و رۆکپتی سیمّسرا اردنا وتی پاد مُھر کرتنت و واگ وتی دستان گِپت. 1950 ءَ دَہ یکّئے دئوران پلستینی گھگیرێن گروھان اسراییلئے سرا اُرش کرت، چه بێڑاوران گێشتر گزها جهمنند اَنت بله اِے گهگیرێن گروہ گۆن ترندی ءَ ایرماد کنگ بوتنت، بازیں مردمے جَنَگ بوت ءِ بازینے بندیگ کنگ بوت ۔ اسراییل ، لبنان و شام ءِ نیام ءَ آپ ءِ اڑ و جیڑہ ءَ ھم باز پیچ تاب ودی بوت ۔ دومی جنگ یک دَھیَکُ ءَ رند 5 جلکشان 1967 ءَ اسراییلئے سیمّسرا مِسر، شام، اِراک، لبنان و اردنئے ھستیا بُنگێج بوت. شَش ” 6 “ رۆچئےجنگا اسراییل چه اردنئے رۆکپتی سیمّسر، چه مِسرئے سیمّسر و زۆران گۆنگێن سینائی، و چه شام گولانئے کۆہ تاراج کرتنت. اِے بێباورێن جنگا اربان زبردست پْرۆش وارت و گُڈسرا رزوا بے وزم بور اَنت. کپور رۆچئے جنگ آسر بوتگ اَت بله پلستینی گهگیرێن گَلّ چه اسراییل سرکارئے ترندێن زوراوری و زلما نارزا بوت و وتی اُرش اِش برجاہ داشت اَنت. چه درستان ھاسێن گَلّ پلستین لبریشن آرگنائزیشن ( PLO ) بوتگ ، اشیئے بنھشت 1964آ” اێر کنگ بوتگ.
1960ئے” دَھیَکا گُڈسر و 1970ئے” دَھیَک بُنگێجا پلستینی گَلّان سرجمێن دنیایا اسراییلی اُلسئے بگیرا اُرشانی چئول شِنگێنتنت. اِے اُرشان میونکا 1972ئے” سمر اۆلمپکسا اسرایی لیبیانی کۆش ھم ھئوارنت. اسراییلا اِے دراھێن اُرشانی جواب گۆن زۆران دات و تان اِدا که بازێن پلستینی سِلاہ بندێن جنگولانی کھۆل ھم جنَگ و بندیگ بوتنت. ploئے سرا یاسر ارپاتئے سرۆکیئے وھدا و اسراییلا یِتزھک رابنئے سرۆکیا وهدا اسراییل و پلستینئے نیاما اێمنی کئول و سُھلبَندیئے بێسوبیا رَند ھر دو نێمگا بُنھشت دۆستیا گێشیا گۆن ھئوار جنَگ زوراوریئے درچ برجاہ اَت. پلستینا ھماسئے دابێن گَلّ اسراییلئے تھا راستێن دستئے سرکارانی جوڑشت اَنت. اێران اسلامی آشۆبا رند گهگیرێن گَلّان چهاربان ابێد نۆکێن پَلّامُرز دست کپتنت. بازێن سالان رند ھماسا اسلامی جمھوری اێران و چه ھزب اللهئے کُمکا گزها وتی لشکری تاگت نوکاز و تازگ کرت و وتارا په جنگا جاڑی کرت. نێٹ کاپور رۆچئے جنگئے پنجاھمی سالرۆچئے وهدا 7 اکتوبر 2023آ” ھماس لشکرئے اُرش، سدانی کساسا اسراییلیانی کُشت و کۆش و آوار جنگ و بندیگ کنگ، و گوَرا ترس و بیمّئے جاورھال ودی کنگئے ھمراھیا زلم زوراوریئے درچ بنگێج کرت. اِے جێڑہ یک بێدرورێن لسونێا اِنت. دومی جھانئے جنگا چه ھولوکاستا پَد اسراییلئے بگیرا چُشێن بیمناکێن جنگی گامگێج چِست نکرت. چه اشیئے سَئوبا گزهئے سیمّسرا مزنێن کچّێا اسراییلی میزائل اُرش بوت ، گزها اسراییلی پئوجئے پترێنگئے واستا رۆکپتی ملکانی جاڑی و ساڑی بئیگ، بله تۆرێن میان استمانی ملکانی برادریئے نێمگا چه ھر دو گَلّانی اِے بێدرورێن زلم و زۆراوری اێر جنگ بوتنت بله چه اشیا هستێن جێڑهئے تئوجیل کنگا یکّ کُمکے ھم دست نکپیت. ھرچے که گوَشگ بوتگ چه اشانی بُنھشتئے ھسابا جێڑھانی چاگردی رۆتگ، زلم و زۆراوریئے پاوان نکنگ، پلستینیانی بگیرا اسراییل سرکارئے بدێن کارپدئے ھلاسی، پلستینی زمین و ڈگاران چه ھلاسی و پلستینیانی هستیئے سرا دلگۆش دئیگ بوتَ کنت. سرکار ھما که رۆکپتی اورشلم آییئے بنجاھی شھر ببیت و پلستێنیان اسراییلئے تھا یھودیانی برابریا انسانی شھریئے ھکّ برَسنت، اِے پێچ و تابێن جێڑها تئوجیل کنگا کُمک بکننت.