یازار: اریکا چنوئث
“سیویل دیرنیش” تئرمینی یالنیز تخمیناً ۱۰۰ ایلدیر کی ایستیفاده اولونور. مهاتما گاندی هیندیستاندا بریتانییا موستملکچیلیگی ایله موباریزه آپارارکن بو تئرمینی ایشلتدی و جین شارپ و کشیش جیمز لاوسون، کیمی بیر چوخ عالیم و مدنی فعال او واختدان یئنی اورتایا چیخان بو فئنومئنی تصویر ائتمک اوچون بو تئرمینی ایشلتدیلر.
سیویل دیرنیش، سلاحسیز شخصلرین ضرر وورمادان و یا ضرر وئرمکله هدهلهمهدن ديیشیکلیگی تشویق ائتمک اوچون چئشیدلی کووردینه ائدیلمیش، قورومسال اولمایان یؤنتملردن (مثلا اعتصاب، اعتراضلار، گؤستری، تحریم، آلترناتیو تشکیلاتلانما و بیر چوخ باشقا تاکتیکلر) ایستیفاده ائتدیگی آکتیو چاتیشما یؤنتمیدیر. اینگیلیس دیلینده سیویل تئرمینی لاتین دیلینده وطنداش معناسینی وئرن «civis» سؤزوندن گؤتورولوب. سیویل قاورامی چاغداش ایستیفادهسینده توپلومسال سوروملولوغون معناسینی اورتایا قویور؛ بئله کی، بعضی اینسانلار اؤز توپلوملاری آدینا حوقوق و احتیاجلارینی ایفاده ائتسینلر. “دیرنیش” تئرمینی لاتین اولان “resistere” سؤزوندندیر، بورادا “sistere” دورماق آنلامیندا اولان “stare” فعلینین گوجلو فورماسیدیر و “re” اونون شدتینی آرتیردیغینی گؤستریر. بو معنادا سیویل دیرنیش ایله توپلومون بوتون طبقهلری بیر آرایا گلهرک بؤیوک بیر دایانیشما و گوجله آیاغا قالخیر، عدالت و مسئولیت طلب ائدیر.
سیویل دیرنیشنین بعضی یؤنتملری، مثلا، حبسخانا کامئرالارینی قصداً پوزماق، بیر یئتکیلینین اوفیسینی ترک ائتمکدن ایمتینا ائتمک و… سون درجه داغیدیجیدیر و چاتیشما یارادا بیلر. زوراکیلیقسیز سفربرلیگین هدفینده اولان فردلر و یا قوروملار چوخ واخت بو طرفیندن درین تهلوکه حیس ائدیرلر. بو جور دیرنیش اونلارین گوجونو، دورومو و راحتلیغینی، موناقیشهنین حلی اوچون بیر چوخ بیرباشا واریانت اولمادان ریسکه آتیر. بو سببدن ده بو اینسانلار و قوروملار زوراکیلیقسیز تاکتیکلردن ایستیفاده ائدن رقیبلرینی ساخلاماق، حبس ائتمک، مقصدیؤنلو شکیلده اؤلدورمک، ایشگنجه وئرمک و باشقا گوج فورمالاری ایله باسقی آلتینا آلیرلار. زوراکیلیقسیز دیرنیش گؤسترنلر چوخ واخت بو جور داورانیشی گؤزلهییر و قارشی طرفدن اوالان زوراکیلیغا قارشی حاضرلاشیرلار. بونونلا بئله، زوراکیلیقسیزلیغا اینانان اعتراضچیلار زوراکیلیق تطبیق ائتمکدن چکینیرلر، چونکی زوراکیلیغین تطبیقینی مؤحکم سلاحلی گوجه قارشی باشقا تاکتیکلردن داها آز ائتکیلی حساب ائدیرلر. سیویل دیرنیشین بعضی طرفدارلاری پاسیفیزمه اینانسالار دا، اونلارین هامیسی پاسیفیزمی دستکلمیر و یا اونا اینانمیر. آیریجا، بونا باخمایاراق، بوتون پاسیفیستلر سیویل دیرنیشندن ایستیفاده ائتمیرلر.
سیویل دیرنیش یاناشماسی چوخ واخت صحو باشا دوشولدویو اوچون بو تانیمین هر بیر اؤگهسینی بیر آز داها یاخیندان آراشدیرماق داها یاخشیدیر.
بیرینجیسی، سیویل دیرنیش بیر چاتیشمازلیق یؤنتمیدیر. بو او دئمکدیر کی، سیویل دیرنیش فردلرین و یا حرکاتلارین سیاسی، توپلومسال، اقتصادی و یا اخلاقی طلبلر اوچون ایستیفاده ائتدیگی آکتیو موباریزه یؤنتمیدیر. سیویل دیرنیش چاتیشمازلیغی فعال شکیلده تشویق ائدیر، پوزغونلوق یارادیر و ایندیکی دورومو ديیشدیرمک و یا دؤنوشدورمک اوچون گوج یارادیر. بو موباریزه او زامان باش وئریر کی، اینسانلار گوجلو اینسانلارین، تشکیلاتلارین، حؤکومتلرین و یا سیاسی سیستملرین اونلارلا دوزگون داورانمادیقلارینا اینانیر و اونلار اساس عدالتسیزلیکلری آرادان قالدیران یئنی سیستملر یارادیرلار. سیویل دیرنیش پاسسیولیگین و لاقئیدلیگین پانزهریدیر.
ایکینجیسی، سیویل دیرنیش بیرباشا قارشی طرفه ضرر وئرمهدن سلاحسیز سیویل شخصلر طرفیندن حیاتا کئچیریلیر. ديیشیکلیک یارادان اینسانلار اؤز توپلوملارینا ائتکی گؤسترمک اوچون سوسیال، اقتصادی، مدنی و سیاسی تضییق ایله یاناشی یارادیجیلیق تجهیز ائدیلمیش عادی اینسانلاردیر. سیویل دیرنیش زوراکیلیقسیز حرکتلر ائدیر. چوخلو آراشدیرماچیلار و اوزمانلار اوچون “سیویل دیرنیش”نین “سیویل” حیصهسی آچیق شکیلده سلاحلی و یا زوراکی حرکتلرین رد ائدیلمهسی دئمکدیر. بونونلا بئله، زوراکیلیقسیز و زوراکیلیق تانیملاری دا موباحیثهلیدیر. سیویل دیرنیش گؤسترن اینسانلار قارشی طرفله بیرباشا قارشی-قارشییا قالدیقدا، یومروق، تپیک، هوجوم و یا اؤلدورمه کیمی سلاح و یا فیزیکی هوجوملاردان ایستیفاده ائتمیرلر. آنجاق سیویل تئرمینی موطلق دوستجا، سایغیلی و یا نزاکتلی معناسینی وئرمیر. عکسینه، آراشدیرماچیلار عادتاً موداخیلهنی، کوبود ژئستلری، اوز دؤندرمیی، عینادکار اولماغی، اوتاندیرماغی، دامغا وورماغی و رقیبلری رد ائتمیی زوراکیلیقسیز داورانیشلار کیمی تصنیف ائدیرلر کی، بونلار باشقا یؤنتملرله بیرلشدیریلرسه و ایستیفاده اولونارسا، رقیبلره و اونلارین طرفدارلارینا چوخا باخا بیلر.
اوچونجوسو، سیویل دیرنیش بیر سیرا یؤنتملرین علاقهلندیریلمهسینی گرکتیریر. بو یاناشما حسابلانمیش و اؤنجهدن پلانلاشدیریلمیش موباریزهدیر و گوجو ساغلاماق اوچون مقصدیؤنلو شکیلده، اعتصابلار، اعتراضلار، ایشلرین دایاندیریلماسی، یوللارین کسیلمهسی، امکداشلیق ائتمهمک و یا پارالئل اقتصادی، سیاسی و سوسیال قوروملارین گلیشتیریلمهسی کیمی چئشیدلی یؤنتملردن ایستیفاده ائدیر. اینسانلارین کوچهلرده اعتراض ائتمهسی اونلارین سیویل دیرنیش ایله مشغول اولماسی آنلامینا گلمز. داها گئنیش بیر استراتژینین بیر پارچاسی کیمی چئشیدلی مدنی قروپلار آراسیندا کووردیناسیون اولونمایان بیردن بیره اورتایا چیخان کوچه آکسییالاری نادیر حاللاردا اوزونموددتلی ديیشیکلیک یاراتماق گوجونو الده ائده بیلیر. آیریجا، اعتراض و یا اعتصاب تشکیل ائتمک بیر قروپو سیویل دیرنیش حرکاتینین بیر پارچاسی کیمی گؤسترمز. سیویل دیرنیش نه بیر اؤزلویه صاحبدیر، نه ده سادهجه سمبولیک کاراکتئر داشیییر. بلکه کوردینه ائدیلمیش قروپلارلا (او جوملهدن مدنی بیرلیکلر، گنجلر قروپلاری، بیرلیکلر، دینی قوروملار و باشقا وطنداش قروپلاری ایله) اوزون مدت موباریزه آپاراراق عومومی آماجا چاتماق اوچون بیرلیکده ایشلهییر.
دؤردونجوسو، سیویل دیرنیش قورومسال اولمایان حرکتلری احاطه ائدیر. باشقا سؤزله، سیویل دیرنیش قصداً اطاعتسیزلیک و اؤنجلیکله عدالتسیز و یا قئیری-قانونی اولاراق قبول ائدیلن داها بؤیوک مؤوجود قوروملار، قانونلار و سیستملردن کناردا حرکت ائتمکدیر. سیویل دیرنیش چوخ واخت مؤوجود قوروملارا مئیدان اوخوماق، رقابت آپارماق، سارسیتماق، آلت-اوست ائتمک و یا عوض ائتمک اوچون ایشلهییر. سس وئرمک، کامپانیا آپارماق، طومار یازماق و توپلاماق، لوببیچیلیک ائتمک، بیر کنگره عضوونو گئری چاغیرماق و وکیللیک کامپانییالاری تشکیل ائتمک عادتاً سیویل دیرنیش ساییلمیر، چونکی هامیسی عینی سیستم داخیلینده باش وئریر. رسمی کاناللاردان کناردا باش وئردیگی اوچون سیویل دیرنیش ساییلان تاکتیکلردن بعضیلری بونلاردیر: ایجازهسیز و یا قئیری-قانونی یوروشلر کئچیرمک، عدالتسیز قانونلاری پوزماق، اعتصاب و ایشلرین دایاندیریلماسی، وئرگیلری اؤدهمکدن ایمتینا ائتمک و بانکلاری بلوکلاماق، محصوللاری تحریم ائتمک و یا سیاستچینین اوفیسینی ایشغال ائتمک کیمی بیرباشا حرکتلردیر. بوتون بو حرکتلر عمومیتله قورومسال اولمایان حرکتلر حساب اولونور و یوزلرله باشقا نومونه وار.
طبیعی کی، پراکتیکادا بیر چوخ سیویل دیرنیش کامپانییالاری قورومسال و قئیری-قانونی حرکتلری بیرلشدیریر. مثلا، آمریکا مدنی حوقوقلاری حرکاتی سیویل دیرنیشین چئشیدلی فورمالاریندان (مثلا، یوروشلر، اتوبوس تحریملری، ناهاردا اوتوراق آکسییالار، توکتیجی تحریملری، سسسیز یوروشلر، عومومی ناماز و عبادت، کوتلوی گؤستریلر، حبسخانالارین قصداً قالابالیقلاشدیرماسی) و بیر چوخ باشقا یؤنتملری عومومی آچیقلامالارین وئریلمهسی کیمی داها عنعنهوی سیاسی یؤنتملرله یاناشی، حوقوقی طبلیغاتدان، آغ ائوده و کنگره الیتلری ایله لوببیچیلیک ائتمک و دؤولت ایشلری اوچون عرقچیلییه قارشی اولان آدایلاری دستکلهمکدن ایستیفاده ائتمیشدیر. آنجاق سیاسی آدایلاری دستکلهمک اوچون میتینقلر کئچیرمک و یا دؤولت یئتکیلیلرینه مکتوبلار یازماق کیمی یالنیز قورومسال حرکتلره آرخالانان حرکاتلار عادتاً سیویل دیرنیش حرکاتی ساییلمیر.
نهایت، سیویل دیرنیشین آماجی حاضرکی دوروما ائتکی ائتمکدیر. سیویل دیرنیش داها بؤیوک بیر توپلومدا ديیشیکلیک – چوخ واخت اینقیلابی ديیشیکلیک آختاریر. سیویل دیرنیش سیاسی، اقتصادی، توپلومسال، دینی و یا اخلاقی حرکتلر و ناراحاتلیقلار بارهده داها بؤیوک بیر قروپ آدیندان عومومی طلبلر ایرهلی سورمک اوچون بیرلیکده ایشلهین قروپلار و یا ایشبیرلیکلری احاطه ائدن مدنی و یا عومومی کئیفيتینه مالیکدیر. مثلا، مدنی حوقوقلار حرکاتی زامانی قارادریلی فعاللار تکجه فعاللارین حوقوقلارینی تعمین ائتمک اوچون چالیشمادیلار، عکسینه، اونلار آمریکادا هر کس اوچون آییرما، عرقچیلیک و آغ اوستونلویونون بوتون سیستمینی آرادان قالدیرماغا چالیشدیلار. مثلا، ۲۰۱۹-جو ایلین آوریل آییندا عمر البشیرین دیکتاتور حؤکومتینی دئویرن سودان اینقیلابی، بوتون سودان خالقی اوچون دموکراتیک ديیشیکلیک گتیرمک اوچون قدار بیر رئژیمی دئویردی.
سیویل دیرنیشنین نه اولدوغونو آراشدیرارکن، بو دیرنیشین نه اولمادیغینی دا آنلاماق فایدالی اولا بیلر. بیرینجیسی، سیویل دیرنیش اعتراض کیمی تک بیر تکنیکین ایستیفادهسی دئییل. سیویل دیرنیش قصداً کؤک سالمیش حاکیميتی دئویرمهیه چالیشان گؤستریلر، اعتصابلار، موحاصیره، آلتئرناتیو قوروملارین یارادیلماسی و باشقا امکداشلیق ائتمهمه فورمالاری کیمی بیر چوخ چئشیدلی زوراکیلیقسیز یؤنتملری احاطه ائدیر. بو یؤنتملرین باش توتماسی تشکیلات و کوردیناسیونا احتیاجی وار.
سیویل دیرنیش کامپانییالاریندا چوخ واخت کامپانییا استراتژیسینی کوردینه ائتمهیه و یؤنلندیرمهیه یاردیم ائدن لیدئرلیک روللاریندا اولان شخصلر و یا ائتلافلار اولور. اعتراض سیویل دیرنیشین بیر پارچاسی اولا بیلر، آنجاق اعتراض بیردن بیره و اؤنملی تشکیلاتلانما اولمادان و عومومی آماجلار، استراتژیلر و یا سیویل دیرنیش کامپانییاسینین تشکیلات کومیتهلری اولمادان باش وئره بیلر.
بللی بیر قدارلیق حالینا و یا یئنی اعلان ائدیلمیش اهانتلی سیاسته تپکی وئرمک اوچون کوچهلره چیخان اینسانلار اؤز غضبلرینی بیلدیریرلر، آنجاق اونلار موطلق سیویل دیرنیش ایله مشغول اولمورلار، چونکی سیویل دیرنیش داواملی فعالیت طلب ائدیر. ائتکیلی سونوج اوچون اصلینده، تکینه اعتراضلارین ائتکیسی عادتاً داها بؤیوک سیویل دیرنیش کامپانییالارین و اعتراضلارین ائتکیسیندن فرقلیدیر.
ایکینجیسی، سیویل دیرنیش چاتیشمالارین باریش یولو ایله حلی دئمک دئییل. اصلینده، سیویل دیرنیش یاپیجی شکیلده چاتیشماغی تشویق ائدیر. بونونلا بئله، چاتیشمانین حلی بیر چوخ سیویل دیرنیش کامپانییالاریندا یا حرکاتلارین اؤز موباحیثهلرینی و داخیلی چاتیشمالارینی حل ائتمک، یا دا رقیبلرینی دانیشیقلار ماساسی آرخاسینا چکمک اوچون سؤودهلشمه یولو کیمی رول اویناییر. مثلا، ۱۹۸۹-جو ایلده لهستاندا دایانیشما حرکاتینین کمونیست حؤکومتینی دئویرمک اوچون ایستیفاده ائتدیگی یؤنتملردن بیری حرکاتین کمونیست پارتییاسی الیتلری ایله تاریخی ماسا دانیشیقلاری ایدی. بو دانیشیقلاردا دایانیشما حرکاتینین و موخالیفتین ۳۰-دان چوخ لیدری حؤکومتی آزاد و باغیمسیز بیرلیکلرین فعالیت گؤسترمهسینه ایجازه وئرمهیه راضی سالا بیلدی. بیر نئچه آی سونرا دایانیشما کمونیست پارتییاسینی لهستان اوزریندهکی اتوریتهسینه میلی سئچکیلری قازاناراق سون وئردی. بو، سووئت کمونیستلرینین دوغو آوروپا اوزرینده نظارتینین سونا چاتماسینین باشلانغیجی ایدی. دایانیشما یالنیز حؤکومتی دانیشیقلار ماساسی آرخاسینا کئچیره بیلدیگی اوچون اوغورلو اولدو، چونکی بو سیویل دیرنیش کامپانییاسینین دوققوز ایلی ایچینده اوغورلو آکسییالار، او جوملهدن اعتصابلار، فابریکلرین باغلانماسی، اعتراضلار، یئرآلتی بیلیمیوردلارینین یارادیلماسی،Solidarnośc (دایانیشما) آدلی قئیری-قانونی قزئتی یایماق کیمی فعالیتلر ائتمیشدی.
اوچونجوسو، سیویل دیرنیش موطلق زوراکیلیقسیزلیق ایله عینی دئییل، باخمایاراق کی، بو یاناشمادان ایستیفاده ائده بیلر. سیویل دیرنیشدن داها چوخ، زوراکیلیقسیزلیغا صادقلیک زوراکی اولمایان حرکتین هم واسطهلری، هم ده آماجلاری باخیمیندان سیاسی فعالیته ان دوزگون یاناشما اولدوغونا دایر معنوی موباحیثهلردن ایرهلی گلیر. ایلکهلی زوراکیلیقسیزلیق معنوی سببلره اساسلاناراق قئید-شرطسیز زوراکیلیغین تطبیقینی قاداغان ائدیر. عینیله، پاسیفیزم زوراکیلیغین تطبیقینی رد ائدن و زوراکیلیغا اخلاقسیزلیق کیمی باخان ایلکهلی مؤوقئدیر. بیر چوخ پاسیفیستلر زوراکی اولمایان آلتئرناتیولرین زوراکی اولانلاردان داها یاخشی ایشلهدیگینه امین اولسالار دا، اونلارین اساس عهدهلیگی واسطهلرین معنوی دوزگونلویونه و آماجلارین دوزگونلویونه باغلیدیر.
بو، سیویل دیرنیشه صادق اولانلار اوچون تامامیله دوغرو دئییل. اونلار ایلک نؤوبهده اخلاق ایله دئییل، استراتژی ایله مشغول اولا بیلرلر. سیویل دیرنیشین بیر چوخ طرفدارلاری بو یؤنتمی زوراکیلیغا پراکتیک آلتئرناتیو کیمی گؤرورلر. بئلهلیکله، اونلار سیویل دیرنیشین زوراکیلیقدان معنوی جهتدن اوستون اولوب-اولماماسیندان داها چوخ نه واخت و نئجه ایشلهدیگینی بیلمهیه مئیللیدیرلر. بونونلا بئله، بونو اؤیرنن و یا زوراکیلیقسیزلیغی ساوونان بیر چوخ اینسانین اؤزلری پاسیفیستلردیر.
زوراکیلیغین بوتون یؤنتملری پوزوجو، چوخ واخت قئیری-قانونی و موباحیثهلیدیر. عادی سیاحتچیلردن توتموش سیاسی یئتکیلیلره قدر هر کسده ناراحاتلیق و غضب یارادیرلار. زوراکیلیقسیزلیق یؤنتملرینده ایشتیراک ائدن اینسانلار حبس و فیزیکی ضرر ریسکی آلتیندا اولا بیلر، آنجاق زوراکیلیقسیزلیق یؤنتملرینین هئچ بیری فیزیکی ضرر وئرمک و یا باشقا شخصه ضرر وئرمکله هدهلهمک آماجی داشیمیر.
نهلر سیویل دیرنیش کامپانییالارینین یارادیلماسینا سبب اولور؟
سیویل دیرنیش کامپانییالاری چوخسایلی سببلره گؤره باش وئریر. زامان کئچدیکجه بیر چوخ اینسانا قارشی ائدیلن حاقسیزلیقلار و تحقیرلرین ییغیلماسی اینسانلارین چئشیدلی یوللارلا بو پیس رفتارا مقاومت گؤسترمک اوچون بیر آرایا گلمهسینه سبب اولور، اونا گؤره ده اونون دقیق باشلانغیجینی بللی ائتمک چتیندیر. اونا گؤره ده بئله کوتلوی سفربرلیگین سببلری عومومیلشدیرمک چتیندیر.
بونونلا بئله، سیویل دیرنیش عصیانلارینین باشلانماسی ایله بیر نئچه اساس عامل علاقهلندیریلیر.
سیویل دیرنیش کامپانییاسینا استارت وئرن عامللردن بیری ده اهالینین چوخلوغودور. چین، هیندیستان، آمریکا و روسیا کیمی بؤیوک اؤلکهلرین داها چوخ سیاسی حادثهلرله اوزلشمه احتیمالی یوکسکدیر. باشقا فاکتور ایسه اهالینین قئیری-موتناسیب حیصهسینی تشکیل ائدن گنجلیک قاباریقلیغی یعنی ۱۵-۲۴ یاش آراسی اولماسیدیر. بو عامل واجیبدیر، چونکی گنج فعاللار، اؤزللیکله ده اؤیرنجیلر اعتراض و دیرنیشه سؤوق ائتمهیه مئیللیدیرلر. چونکی اونلارین داها چوخ واختی، قازانماق اوچون داها چوخ سببی و ایتیرمک اوچون داها آز سببلری وار و اونلار چوخ واخت اوخوللار کیمی مرکزلشدیریلمیش یئرلرده توپلاشیرلار.
باخمایاراق کی، بیر چوخ اینسانلار اقتصادی مأیوسلوغون کوتلوی عصیانلارین ان چوخ یاییلمیش سببی اولدوغونو دوشونورلر. آنجاق یوخسوللوق، برابرسیزلیک، تورم و یا اقتصادی شوکلار و… کیمی اقتصادی پروبلئملر سیستماتیک اولاراق ان آزی ایللر ۱۹۹۵-۲۰۱۳-جو ایللر آراسیندا کوتلوی سیویل دیرنیش موباریزهلرینین باشلاماسینا سبب اولمادی. عوضینده اوتوریتر سیستم کیمی سیاسی جینایتلر و ایشگنجه، دؤیولمه، سیاسی حبسلر و یا پولیس و یا دؤولت طرفیندن اؤزباشینا قتللر کیمی اینسان حاقلارینین کوبود شکیلده پوزولماسی اساس گوناهکارلار ایدی. باشقا سؤزله، حاکیميت نه قدر باسقیجی اولارسا، اؤلکهده زوراکیلیقسیز عصانین باش وئرمه اِحتیمالی بیر او قدر یوکسکدیر.
آیریجا آراشدیرمالارا گؤره ائیتیم دورومو کیمی فاکتورلار؛ سون سلاحلی موناقیشه؛ ائتنیک و یا دیل داغیلیمی؛ اتوکراسی تورو (حربی، شخصی، تک پارتییالی و یا مونارشی)؛ و اقتصادی آرتیم و یا تورمون بللی بیر اؤلکهده سیویل دیرنیشین آرتماسی ایله سیستماتیک ایلیشگیسی یوخدور.
سیویل دیرنیش کامپانییاسینین آماجی نهدیر؟
بیر چوخ حرکاتلار یالنیز بیر آماجی گودمور و هرطرفلی ایستکلره مالیکدیر و بو ایستکلر عادتاً داخیلده چوخ موذاکیره اولونور، اؤزللیکله ده حرکاتین داها چئشیدلی قروپلاردان طرفدارلاری وارسا. بیر چوخ فعاللار حساب ائدیر کی، تک بیر آماجا صاحب اولماقدان داها واجیب اولان آیدین و آچیق آماجا صاحب اولماقدیر.
چوخ واخت پیس بیر شئیه سون قویولماسینی ایستهمک یاخشی بیر شئیه آچیق طلبی ایفاده ائتمکدن داها آسان اولدوغوندان، خالق حرکاتلاری اوچون چوخ واخت قدار دیکتاتورو حاکیميتدن اوزاقلاشدیرماق (“خالق رژیمین چؤکمهسینی ایستهییر”) و کیمین ایداره ائتمهسی و یا حؤکومتلرین نئجه سئچیلهجیی ایله باغلی راضیلیغا گلیب-گلمهمهسی حاقیندا دانیشماقدان داها آساندیر. چونکی دیکتاتورو دئویرمک آیاغا قالخماغی، حؤکومت یاراتماق ایسه واخت و دانیشیقلار طلب ائدیر.
آچیق و آیدین آماج گودمک او دئمک اولا بیلر کی، حرکاتلار مووقتی اولاراق باشقا ادعالاردان ال چکمهلی و یا هئچ اولماسا حرکاتین قلبهسینی داها سون آماجلارا آپاراجاق بیر قروپ مقصدلره یؤنلمهلیدیرلر.