دیکتاتورلار مدنی اعتراضلاری یاتیرماغا و اعتراضچیلاری قارقاشا یارادان کیمی گؤسترمهیه حاق قازاندیرماق اوچون اعتراضلاری زوراکیلیغا چئویریر. ایراندا بو، عادی ایدارهائتمه یؤنتملریندن بیری حساب اولونور. حاکیميت اعتراضلاری زوراکیلیغا چئویرمک اوچون اعتراضچیلارین زوراکی حرکتلرینی شیشیرتمک، اعتراضچیلار آراسینا سیزانلاری گؤندرمک کیمی موختلیف حیلهلردن ایستیفاده ائدیر. بعضی حاللاردا گوونلیک گوجلری اورقانیزه شکیلده اجتماعی و دؤولت املاکینین گئنیش شکیلده محو ائدیلمهسی ایله مشغول اولورلار. مثلا، ۱۴۰۱-جی ایل اعتراضلاری زامانی پولیس مامورلاری طرفیندن اجتماعی و شخصی ماللارین داغیدیلماسینا دایر چوخلو شکیل و خبرلر درج ائدیلمیشدیر. بو اعتراض آکسییالاریندا گوونلیک گوجلری آچیق و اورقانیزه شکیلده وطنداشلارین ائولرینین و اتومبیللرینین شوشهلرینی سیندیراراق اینسانلارین مالینا زیان وورورلار، لاکین حؤکومت بونو اینکار ائدیر و اعتراضچیلاری املاکین داغیدیلماسیندا اعتراضچیلاری اتهام ائدیر.
بونونلا بئله، ۱۳۹۹-جو ایلین اسفند آییندا ایرانین کئچمیش پرئزیدئنتی محمود احمدینژاد خالق اعتراضلارینین زوراکیلیغا چئوریلمهسینده اؤلکهنین گوونلیک قوروملارینین بیرباشا رولونو اعتراف ائتدی و دئدی: گوونلیک گوجلری قولدورلاری و ایزدیحاملاری تشکیل ائدیر، سلاحلاندیریر و اینسانلار سویلو و اشراف بیلیننلره قارشی حاقلی اعتراضی اولاندا گلیب اود وورور، موناقیشهلر یارادیر، ایغتیشاشلار یارادیر و اعتراض ائدن اینسانلارا قارشی زوراکی رفتار اوچون زمین یارادیرلار. او آرتیردی کی ۱۳۸۸-جی ایل سئچکیلرینده (اعتراضلاردا) بیز جدی و آچیق شکیلده بو گوونلیک دستهسینین رولو و اورقانیزه فعالیتی ایله اوزلشدیک و من اونلارین فعالیتینی شخصاً ایزلهدیم.
اعتراضچیلارین حبسی، ایشگنجهسی، اؤلدورولمهسی و یارالانماسی ایله موشایعت اولونان اعتراضلارین یاتیریلماسی ایله بعضی اعتراضچیلار دیکتاتورلاری مغلوب ائتمک و زوراکی حرکتلره ال آتماغی تک یول حساب ائدیرلر و حؤکومتین ده ایستهدیگی بودور. زوراکیلیقسیز دیرنیشین ان گؤرکملی تئورسینی جین شارپ حساب ائدیر کی، زوراکی حرکتلر “دئمک اولار کی، هئچ واخت” حرکتی آزادلیغا گتیریب چیخارمیر و تک تتیکلییجی عامل دیکتاتور طرفیندن داها چوخ اینسانین سیخیشدیریلماسی، کوتلهلری اؤنجهکیندن داها ساوونماسیز دوروما سالماسیدیر.
جین شارپ دئییر: اگر زوراکیلیق موباریزه یولو کیمی سئچیلیرسه، بیز دیکتاتورلارین اوستون اولدوغو بیر ساحهیه داخیل اولموشوق. دیکتاتورلار هر آن زوراکیلیقدان قئیری-عادی میقیاسدا ایستیفاده ائتمک اوچون اؤزلرینی تجهیز ائدیبلر. دموکراتلار نه قدر یاشاسالار دا، سوندا اوردونون سرت گئرچکلرینه تسلیم اولماق مجبوریتینده قالاجاقلار. دیکتاتورلار دئمک اولار کی، هر زامان حربی تئکنیکا، سلاحلار، نقليات و حربی قوهلرین بؤیوکلویو باخیمیندان اوستونلویه مالیکدیرلر و اؤزگولوک ایستهینلر، حتی اینانجلاری ایله بئله، دئمک اولار کی، هئچ واخت قالیب گلمک شانسلاری یوخدور.
اعتراضلارین زوراکیلیغا چئوریلمهسینین قارشیسینی نئجه آلماق اولار؟
آنایاسانین ۲۷-جی مادهسی خالقین “توپلاشمالار و یوروشلر تشکیل ائتمک” حوقوقونو تانیییر، آنجاق حؤکومت ایندییه قدر بو اصلین حیاتا کئچیریلمهسینه مانع اولوب و قودس گونو و ۲۲ بهمن کیمی حؤکومت توپلانتیلاری استثنا اولماقلا، باشقا اجتماعی توپلانتیلاری سیخیشدیریب. باشقا طرفدن، تنقیدی و یا موخالیف پارتییالارین اولماماسی، مدنی قورولوشلارین تجرید اولونماسی، بیرلیکلرین باغلانماسی و دینج مدنی اعتراض مکانینین باغلانماسی، قانونی توپلانتیلارا ایجازه وئرن دؤولت قوروملارینین اولماماسیندان اینسانلار هئچ بیر تدبیر گؤرمورلر. نه دینج شکیلده کوچهلرده اولماق تجروبهسی وار و نه ده زوراکیلیقسیز موباریزه و قارشیدورما اوچون لازیمی حاضرلیغا مالیک دیرلر و زوراکی حرکتلره داها آسان تحریک اولونورلار.
دارن عجماوغلو و جیمز رابینسون “نه اوچون ملتلر اوغورسوزدور” کیتابیندا آزاد اؤلکهلرله دیکتاتورلار آراسینداکی فرقی حؤکمدارلارین گوجو ایله خالقین گوجو آراسیندا بالانسین مؤوجودلوغوندا گؤرورلر. اونلارین فیکرینجه، بو بالانسین اولماماسی حؤکمدارلار طرفیندن اینسانلارین آزادلیغینین ایتیریلمهسینه و حوقوقلارینین پوزولماسینا سبب اولور. باشقا طرفدن، بیز بیلیریک کی، باغیمسیز سیاسی پارتییالار، سندیکالار و بیرلیکلر، اینسان حاقلاری و چئوره قوروما تشکیلاتلاری و …کیمی حؤکومتدن آسیلی اولمایان قئیری-حؤکومت قروپلاری و قوروملاری دموکراتیک اؤلکهلرین اؤزللیگی کیمی قبول ائدیلیر. و اؤز مقصدلرینه چاتماق اوچون چابا گؤسترمکله یاناشی، حؤکمدارلارین گوجونون محدودلاشدیریلماسیندا و حؤکمدارلارین حاکیميتی ایله خالق آراسیندا دنگهنین یارادیلماسیندا اساس رول اویناییر.
جین شارپ «مظلوم اینسانلارین مستقل سوسیال قروپلارینین و اؤزل تشکیلاتلارینین یارادیلماسینی و گوجلندیریلمهسینی» دیکتاتورون ان آز خرجله دیز چؤکدورمهسینین دؤرد اساس آددیمیندان بیری حساب ائدیر. بو قوروملار توپلومون ایستیقامتینه ائتکی بوراخیر و حاکیميتین باسقیلارینا قارشی دیرنیش گؤسترمهلرینه نهدن اولور. جین شارپ وورغولاییر: “بو قروپلارین عضوو اولمایان شخصلر توپلوما، حؤکومته و دیکتاتورا هئچ بیر تضییق گؤستره بیلمهیهجکلر و اگر دیکتاتور حؤکومتدن مستقل اولان قورولوشلارین آزادلیغینی الیندن آلا بیلسه خالق نیسبتاً ضعیف اولاجاق. چونکی بو گوج مرکزلری خالقین دیکتاتورا تضییق گؤستره بیلهجیی، اونونلا اوزلشه بیلهجیی قوروملارین تمهلینی تشکیل ائدیر”.
رفورمیست فعاللاردان علی اکبر مختاری ده بو قوروملارین و قئیری-حؤکومت تشکیلاتلارینین زوراکیلیقسیز کامپانییالارینداکی رولو حاقیندا دئییر: “نه قدر کی، میلی و یئرلی پارتییالار خالقین طلبلرینین توپلانماسیندا و یؤنلندیریلمهسینده اساس رول اویناسا و دوروما نظارت ائتسه، بوندان سونرا پلانلاشدیریلمامیش و کوتلوی توپلانتیلار اولمایاجاق. زوراکیلیق یانلیسی و آشیری اولان هئچ بیر قروپ توپلانتیلاری شدته چئویره بیلمهیهجک و طلبلر دوزگون شکیلده، دیالوق و باریش یولو ایله حل اولوناجاق”.
آیریجا بونونلا باغلی ۱۴۰۲-جی ایلین فروردین آییندا ایرانین یوزلرله مدنی و سیاسی فعالی بیر آچیقلامادا، قادین، حیات، آزادلیق” حرکاتینین ان اؤنملی درسینی، عدالتین بوتون اؤلچولرده حیاتا کئچیریلمهسی اوچون حرکتلیلیگ، توپلومون تشکیلاتلانماسی و بیرلیگین ضروریلیگینی و اورقانیزه چابالاری اولاراق وورغولادیلار و حؤکومتین باسقیلارینین گتیردیگی آغیر مصرفلر تیرانلیغین و ارتجاعنین آددیم-آددیم گئری چکیلمهسینه اومید ائتمهیین تک یولو اولدوغونا ایناندیقلارینی آچیقلادیلار.
ایرانین ۴۲۰ مدنی و سیاسی فعالینین ایمضالادیغی بو آچیقلامادا وورغولانیر کی، ایرانین مدنی توپلومو زوراکیلیقسیز دموکراتیک کئچیدی مؤوجود دالاندان و ایچ-ایچه بؤحرانلاردان چیخیش یولو حساب ائدیر. بو،و ديیشیکلیک و کؤکلو و یاپیسال کئچیش ایچهریدن باش وئرمهلیدیر.
قایناقلار
دیکتاتورلوقدان دموکراسیسه – جین شارپ
تگلر:
زوراکیلیقسیز اعتراضلار – دموکراسی – باسقی
